Kunstmest maakt water ziek

Hoe kunstmest werkt

Kunstmest brengt een grote dosis stoffen in de bodem waarvan planten goed kunnen groeien. Meestal zijn dat de NPK-stoffen: stikstof, fosfor en kalium. Planten gebruiken ook andere stoffen uit de bodem, maar in kleinere concentraties. Daarnaast gebruiken ze zonlicht om de stoffen om te zetten in suikers die dienen als interne voeding.

Water transporteert de opgeloste voedingsstoffen van de plantwortels tot in het uiterste topje. Als daar veel meststoffen in zitten dan is het water wat uit balans, en het effect is dat de plant een groeispurt doormaakt, die hem slapper maakt dan in de natuur, en daarmee vatbaarder voor aanvallen door ziektes en insecten.

Probleemplanten hebben vaak gif nodig om te komen tot de perfect uitziende en redelijk smakende vruchten die we in de supermarkt willen zien. Dat gif spoelt ook voor een groot deel weg, maar daar gaat het hier even niet om.

Hoe kunstmest weglekt

Niet al de snel-oplossende voedingsstoffen uit kunstmest kunnen worden opgenomen door de plantwortels. Van de verhoogde concentratie in het grondwater lekt onherroepelijk een hoeveelheid weg naar grond- en oppervlaktewater. Dat leidt dus tot een te hoge dosering van deze organische voedinsstoffen in die wateren.

De NPK-stoffen eindigen dus in onze vijvers en slootjes. En daar zorgen ze ook voor een onbalans, die ertoe leidt dat sommige soorten opeens floreren en andere niet. De natuur zit vol met soorten die elk in een andere omstandigheid beter voldoen. Rotsplantjes die op steen zichzelf net in stand kunnen houden en voortplanten kunnen in rijkere grond opeens gaan woekeren.

De NPK-stoffen maken het water in vijvers en sloten veel rijker in voedsel dan normaal, en dus verschuift de balans van wat daarin groeit en wat niet.

Hoe blauwalg ontstaat

Blauwalg woekert in voedselrijk water. Daarin sterft het op een gegeven moment af, en dat resulteert in een gif dat je niet wilt inslikken. Zodat zwemmen juist in de warmste periodes opeens wordt afgeraden.

Blauwalg hoort van nature in water, maar de concentratie wordt ongezond hoog als gevolg van de bodemverontreiniging, met name de aanwezigheid van stikstof en fosfaten. En die komen allebei voor in kunstmest.

Kanttekening: Ik heb aangenomen dat de cyaanbacterie ook reageert op stikstof in het water, niet slechts op stikstof in de lucht.

Hoe botulisme ontstaat

Botulisme is een vergiftigende bacterie die dieren doodt en zich daar dan in hoge concentraties in voortplant. Hoewel de botulismevariant waarvoor de mens bevattelijk is verschilt van die voor waterdieren is men toch voorzichtig.

De oorzaak van botulisme is zuurstofgebrek in het water. En dat hangt weer samen met een overschot aan stikstof -- elke vijverbezitter weet dat de stikstofcyclus in een vijver gevoelig ligt.

Zuurstofgebrek kan optreden als er te veel ammoniak of ammonium in het water zit. Om dat om te zetten in nitriet en daarna in nitraat voor de groei van planten en algen is zuurstof nodig. Hoe meer stikstof in het water, hoe meer zuurstof nodig is.

Een manier waarop dit kan gebeuren is wanneer blauwalg te fanatiek aan het werkt toogt. Dan krijg je veel ammoniak en ammonium in het water, en dan worden andere bacterien ook weer actiever, en die verbruiken dus zuurstof.

Op zich nemen planten op hun beurt weer nitraat en ammonium op, maar niet onbekerkt -- er is namelijk ook koolstof en zonlicht nodig om de nodige stoffen aan te maken voor intern gebruik.

Kanttekening: Dit is naar beste weten hoe ik de verbanden zie; de link tussen kunstmest en botulisme heb ik niet geuit zien worden door waterexperts.